Po rozpadzie ZSRR Kaukaz Południowy był to poradziecki rejon o najbardziej skomplikowanym układzie polityczno-etnicznym. W Gruzji odżyły dwa konflikty: gruzińsko-abchaski i gruzińsko-osetyński. A tym samym spowodowało to konflikty na linii Gruzja-Rosja. Przede wszystkim dlatego, że sporne tereny są terenami graniczącymi z Federacją Rosyjską.

Osetia Południowa leży w północnej części Gruzji. Obejmuje obszar 3,9 tysięcy km kwadratowych. Ludność liczy około 70-90 tysięcy. Są to głównie Osetyjczycy - około 75-85 procent mieszkańców, i Gruzini - 10-20 procent. Większość Osetyjczyków legitymuje się obywatelstwem rosyjskim. Lecz trzeba przyznać, że Rosjanie od dawna stosowali strategię masowego rozdawania rosyjskiego obywatelstwa Osetyńczykom i Abchazom. Później, już podczas wojny wykorzystali ten fakt podczas wojny z Gruzją, wkroczyli na jej tereny pod pretekstem obrony w własnych obywateli.

Abchazja leży nad Morzem Czarnym w północno-zachodniej części Gruzji. Jej powierzchnia to 8,6 tysięcy km kwadratowych. Ludność szacuje się na około 150-250 tysięcy. Najliczniejszą grupę stanowią Abchazowie - około 35-45 procent. Pozostali to: Gruzini - około 20 procent, Ormianie - 20-35 procent, Rosjanie - 20 procent i inne nacje. Około 80 procent mieszkańców legitymuje się obywatelstwem rosyjskim.

W Gruzji wśród elit polityczno-wojskowych stopniowo dojrzewały plany podporządkowania sobie co najmniej jednego ze zbuntowanych regionu, w tym wypadku - Osetii Południowej. Przyjęto plan szybkiej akcji militarnej większością posiadanych sił z jednoczesną szczątkową osłoną granic z Abchazją. Wybór militarnego sposobu rozstrzygnięcia zadawnionego konfliktu wynikał z faktu, że po “Rewolucji róż” w 2003 roku zmieniono doktrynę militarną oraz zwiększono wydatki na wojsko. W efekcie przeprowadzono radykalną reformę armii gruzińskiej. Duże znaczenie w rozwoju sił zbrojnych Gruzji mieli przebywający stale amerykańscy doradcy oraz amerykańscy, izraelscy i tureccy instruktorzy.

Wielkość sił zbrojnych obu stron zdecydowanie się różniła na niekorzyść Gruzji. Po stronie rosyjskiej sama tylko 58 Armia Ogólnowojskowa, stacjonująca na terenie Północnokaukaskiego Okręgu Wojskowego, liczyła około stu tysięcy żołnierzy. W jej skład wchodziły: dwie dywizje zmechanizowane, brygady górskie, samodzielny pułk zmechanizowany, brygady rakiet operacyjno-taktycznych, brygady artylerii przeciwlotniczej, pułki artylerii. Wojska lotnicze to 4 Armia Lotnicza złożona z dziewięciu pułków. Dodatkowo z wojsk powietrznodesantowych wydzielono dwie dywizje powietrznodesantowe oraz batalion specnazu.

W sierpniu 2008 roku siły zbrojne Gruzji liczyły blisko dwadzieścia siedem tysięcy żołnierzy, z tego około dwudziestu tysięcy to żołnierze zawodowi. Wojska lądowe składały się z pięciu brygad piechoty, samodzielnej brygady specjalnego przeznaczenia, samodzielnej brygady artylerii oraz kilku samodzielnych batalionów. W Tbilisi stacjonowała brygada Gwardii Narodowej w sile ośmiu tysięcy żołnierzy. Wojska lotnicze obejmowały cztery eskadry: samolotów szturmowych, śmigłowcową, rozpoznawczą i szkolną. Obrona przeciwlotnicza to dwa dywizjony wyrzutni rakiet, w tym jeden nowoczesny - mobilny system Buk-1M, ponadto działa, działka i przenośne wyrzutnie przeciwlotnicze. Flota wojenna składała się z dwudziestu sześciu okrętów, w tym dwóch kutrów rakietowych. Straż przybrzeżna miała dwadzieścia cztery okręty.

Rosja i Gruzja formalnie nie wypowiedziały sobie wojny, nie zerwały stosunków dyplomatycznych, a obydwie strony podczas tych kilku dni wojny, chociaż nie respektowały trzeciej konwencji haskiej (Konwencja dotycząca rozpoczęcia kroków nieprzyjacielskich, Haga, 18 października 1907 r.), były przekonane o swojej racji.

Pierwszy dzień walk:

Wstępne walki pięciodniowej wojny rosyjsko-gruzińskiej rozpoczęły się w nocy z 7 na 8 sierpnia 2008 roku. Był to gruziński ostrzał artyleryjski paramilitarnych oddziałów Osetii Południowej w Cchinwali i rejonie Dżawy. 8 sierpnia nad ranem ruszyły do ataku na Cchinwali pododdziały 4 Brygady Piechoty oraz 3 Brygady Piechoty. Liczyły one około 3,3 tysiąca żołnierzy. Atak Gruzinów na Osetię Południową wykonano z południowego wschodu z zamiarem zdobycia stolicy separatystycznej republiki i kontynuowaniem ataku w kierunku północno-zachodnim. Wojska gruzińskie, dzięki przewadze liczebnej, po zaciętych walkach ulicznych, do południa zajęły co najmniej połowę Cchinwali.

Pierwsze do walki zostały skierowane rosyjskie pododdziały artylerii oraz lotnictwo, które atakowało między innymi Gori oraz gruzińskie oddziały w rejonie Cchinwali, ze szczególnym uwzględnieniem artylerii, broniącej skutecznie dostępu do miasta. W godzinach popołudniowych siły dwóch kompanii osetyjskiego specnazu próbowały kontratakować na Cchinwali, ale bez rezultatu. Pod koniec dnia resztki osetyjskiego i rosyjskiego batalionów sił pokojowych broniły się już tylko w jednym punkcie, wokół sztabu rosyjskich sił pokojowych. Wojska rosyjskie nadciągające od tunelu Roki podeszły do przedmieść  Cchinwali w godzinach nocnych z 8 na 9 sierpnia. Siły lotnicze Rosji i Gruzji, które uczestniczyły przez cały dzień w walkach, straciły po dwa samoloty. Tego dnia prezydent Gruzji Saakaszwili ogłosił powszechną mobilizację.

Drugi dzień walk:

Rosjanie stawiali na zdecydowane działanie.  Wprowadzali pododdziały do walki z marszu, bez należytego rozpoznania, dlatego ponosili znaczne straty. Górskie drogi były bowiem ostrzeliwane przez artylerię gruzińską, bardzo aktywną w początkowej fazie wojny, oraz grupy bojowe specnazu i ochotników.

Przykładem nieporadności Rosjan w pierwszym etapie wojny był gruziński atak na 58 Armię. Sztab armii wraz z dowódcą, generałem Anatolijem Chrulewem, przemieszczał się z Władykaukazu do Cchinwali w składzie wzmocnionego batalionu 135 Gwardyjskiego Samodzielnego Pułku Zmechanizowanego z 19 dywizji. Po zniszczeniu pierwszych dwóch bojowych wozów piechoty rosyjska kolumna rozproszyła się i nastąpiła chaotyczna obrona. Dowódca armii czynnie uczestniczył w walce. Podczas odpierania ataku zginęło wielu oficerów i żołnierzy. Wydarzeniom tym przyglądali się rosyjscy dziennikarze jadący w kolumnie. Kierowca dowódcy armii zginął, a generał Chrulew, lekko ranny, powrócił do Władykaukazu. Rosjanie uniknęli najgorszego - klęski medialno-propagandowej, a taką byłaby śmierć dowódcy atakujących wojsk.

Trzeci dzień walk:

Przed południem 10 sierpnia północna część Cchinwali była kontrolowana przez Rosjan, a wojsk rosyjskich było tak dużo, że do wieczora opanowały całe miasto. Jednocześnie Rosjanie wraz z Osetyjczykami wykonali dalsze obejścia na rubieże broniących się wokół miasta Gruzinów, a lotnictwo rosyjskie kontynuowało bombardowania wybranych celów. Po założeniu baz po południowej stronie gór Kaukazu intensywniej do walk włączyły się śmigłowce rosyjskie. Pod koniec dnia siły gruzińskie wycofały się na południe od Cchinwali i tak się zakończył trzeci dzień walk w tym rejonie.

 Czwarty dzień walk:

 Wojska rosyjskie kontynuowały 11 sierpnia marsz na obranym kierunku w stronę Gori. Napotykały tu na opór gruzińskich pododdziałów, ale największe walki tego dnia toczyły się o wieś Zemo Nikozi, leżącą na południe od stolicy  Osetii Południowej. Przygotowani na stanowiskach obronnych Gruzini prowadzili celny ogień, głównie z artylerii. Niszczyli czołgi i transportery opancerzone.

Walki te pokazały profesjonalizm broniących się żołnierzy gruzińskich i umiejętność wykorzystania różnych systemów obrony, szczególnie artylerii. 11 sierpnia nastąpił przełom w wojnie rosyjsko-gruzińskiej, głównie w wyniku przejścia Rosjan do kontrofensywy w kierunku gruzińskiego miasta Gori oraz otwarcia drugiego frontu na granicy abchasko-gruzińskiej.

Piąty dzień walk:

 Ostatni dzień działań wojennych - 12 sierpnia - to frontalny odwrót sił gruzińskich w centralnej Gruzji na kierunku Maccheta-Tbilisi. Jeszcze przed południem w Gori prowadzono przygotowania do obrony. Ewakuowano ludność cywilną. Niespodziewanie zaniechano tych działań i rozpoczęto odwrót do miejscowości Maccheta leżącej 25 kilometrów na północ od Tbilisi. Planowano utworzyć tu linię obrony. Podczas odwrotu porzucono sprzęt i uzbrojenie, a zachowanie żołnierzy rezerwy potęgowało niepokój i panikę w szeregach gruzińskich. Rezerwiści byli bowiem mobilizowani już od 8 sierpnia i pozostawieni przez kilka dni bez rozkazów i aprowizacji popadali w skrajny defetyzm. W godzinach popołudniowych Gori było więc już miastem bez żołnierzy gruzińskich, ale otoczonym przez siły rosyjskie. Z kolei osetyjskie oddziały paramilitarne przystąpiły do przeczesywania gruzińskich miejscowości w Osetii Południowej, co spowodowało masowe ucieczki Gruzinów z tych terenów.

Tego dnia prezydent Dmitrij Miedwiediew podjął decyzję o zakończeniu “operacji przymuszania Gruzji do pokoju” w związku z osiągnięciem przez armię rosyjską zakładanych celów. Przerwano marsz na Tbilisi, ale nie zaniechano rajdów pododdziałów rosyjskich po zajętym terenie i niszczeniu ważnych dla Gruzji węzłów drogowych i instalacji.

Pięciodniowa wojna pokazała zdecydowane różnice w celach strategicznych Rosji i Zachodu. Zaangażowanie polityczno-militarne USA w krajach Kaukazu Południowego było i jest odbierane  w Rosji jako ingerencja w jej strefę wpływów. Interwencja militarna w Gruzji została przyjęta przez społeczeństwo rosyjskie jako działanie właściwe, a oburzenie i krytyka USA oraz Europy jako niezrozumiałe i pełne agresji wobec Rosji. Rosjanie pokazali tą wojną, że zmienili na arenie międzynarodowej swoją strategię. Ich działania, szczególnie w niektórych regionach, mają być zgodne z interesem narodowym, bez zbędnego tłumaczenia się przed opinią międzynarodową.

Dla Gruzji konsekwencją tej wojny jest fakt porażki militarnej, utrata dużej części uzbrojenia, zniszczenie infrastruktury wojskowej, komunikacyjnej, a co najistotniejsze - utrata bezpowrotna lub na wiele lat spornych republik. Ponadto wydaje się, że błędne w swoim założeniu było zakładanie braku reakcji ze strony Rosji.

Podobne wpisy:

• Clausewitz: Wojna to kontynuacja polityki
• III wojna światowa – polski plan ataku na Zachód
• Sun Zi – pierwszy wielki teoretyk wojny